Azerbaycan, Türkiye’nin Türk dünyasına giriş kapısıdır. Her Azerbaycan’a seyahat ettiğimde gözle görülür bir şekilde ülkenin değiştiğini, kalkındığını görebilmekteyiz. Hele hele 30 yıla yakın bir müddet toprakları Ermeniler tarafından işgal altında bulunan Karabağ’ın tekrar vatan topraklarına katılmasından sonra ülkede bir özgüven patlaması yaşandığını hemen ifade edelim. Şimdi ise geriye Güney Azerbaycan’ın da anavatan topraklarına katılması kaldı.

Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği’nin (MÜSİAD) Türk cumhuriyetlerine düzenlediği iş gezisi kapsamında ziyaret ettiğimiz kardeş ülkemiz Azerbaycan’da gerçekten hüsnü kabul gördüğümüzü belirteyim. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Azerbaycan 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. Azerbaycan, dünyanın önde gelen petrol şirketleri ile yataklarının birlikte işlenmesi ve paylaşılması konusunda yaptığı anlaşmalar ve yeniliklere hızla uyum sağlaması sayesinde, 1996 yılından itibaren ekonomide büyüme elde etmiştir.

10 milyonu aşkın nüfusu ile dünyanın en kalabalık 90. ülkesidir. 86 bin 600 kilometrekarelik bir alana sahip olan ülkenin ihracatının yüzde 90’ını doğal gaz ve petrol oluşturuyor. Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür. Ayrıca dut ağacından yılda 5 bin ton ipek kozası elde edilmektedir. Azerbaycan tarımında ve ekonomisinde hayvancılığın da önemli yeri bulunmaktadır. Ülke nüfusunun yüzde 53,6’sı kırsal kesimde yaşamaktadır ve işgücüne katılım oranı yüzde 62,8’dir. İşgücünün yüzde 49’u hizmetler sektöründe, yüzde 15’i sanayi sektöründe ve yüzde 36’sı tarım sektöründe istihdam edilmektedir.

Azerbaycan, 40 milyar dolara yakın bir ihracat gerçekleştiriyor. Ülkenin ihracat yaptığı başlıca ülkeler İtalya, Türkiye, İsrail, Hindistan ve Yunanistan'dır. Ülkenin ihracatında Türkiye yüzde 9 pay ile 2. sıradadır. Türkiye ile Azerbaycan, 2022'de 5,84 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşmıştı. 2023'te elde edilen 7,65 milyar dolar rakamıyla iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2022'ye göre yüzde 31 artmış oldu. Birleşmiş Milletler (UN) Comtrade verilerine göre, Azerbaycan 2021 yılında toplam 22,2 milyar dolarlık ihracat ile dünyada 51. sırada, 11,7 milyar dolarlık ithalat ile 65. sırada yer almaktadır.

Petrol ve gaz üretimi ile rafine edilmesi Azerbaycan GSYH’sinin yarısını ve ihracatının yüzde 90’ını oluşturan en önemli sektördür. Azerbaycan mevcut petrol üretimini 3 farklı boru hattı yoluyla ihraç etmektedir. Üretimin yüzde 80’lik bölümü, büyük bir kısmı Türkiye’de bulunan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı yoluyla ihraç edilmektedir. Azerbaycan’ın başta petrol üretimi olmak üzere enerji kaynakları ihracatında transit ülke konumunda olan Türkiye önem taşımaktadır. Bu bakımdan arz güvenliğinin sağlanması ve enerji ihtiyacının karşılanması anlamında da Türkiye-Azerbaycan arasındaki iş birliği önem teşkil etmektedir.

Petrol ve gaz üretimi ile rafine edilmesi Azerbaycan GSYH’sinin yarısını ve ihracatının yüzde 90’ını oluşturan en önemli sektördür. Azerbaycan mevcut petrol üretimini 3 farklı boru hattı yoluyla ihraç etmektedir. Üretimin yüzde 80’lik bölümü, büyük bir kısmı Türkiye’de bulunan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı yoluyla ihraç edilmektedir. Azerbaycan’ın başta petrol üretimi olmak üzere enerji kaynakları ihracatında transit ülke konumunda olan Türkiye önem taşımaktadır. Bu bakımdan arz güvenliğinin sağlanması ve enerji ihtiyacının karşılanması anlamında da Türkiye-Azerbaycan arasındaki iş birliği önem teşkil etmektedir.

1813 tarihli Gülistan Anlaşması ve 1828 tarihli Türkmençay Anlaşması, Azerbaycan topraklarını ikiye bolmüş̧, Güney Azerbaycan bölgesini İran’ın kuzeybatısında bırakmıştır. Bu anlaşmalar sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda Azerbaycan halkını da ikiye ayırmıştır. Bu donemden itibaren İran’ın sınırları içinde yaşayan halk, Güney Azerbaycan Türkleri olarak adlandırılmıştır. Türk dünyasının abide şahsiyetlerinden biri olarak tarihteki yerini alan Mehmet Emin Resulzade’nin tarihe düştüğü ‘Bir Kere Yükselen Bayrak Bir Daha İnmez’ sözü Azerbaycan’ın tarihinin bu günlerine işaret ediyor. Türkiye ile Azerbaycan için iki devlet bir millet ifadesini her sahada görüyoruz.

Büyük şair Bahtiyar Vahapzade şairce iki ülkenin durumunu en güzel şekilde özetledi

Bir ananın iki oğlu,

Bir amacın iki kolu.

O da ulu, bu da ulu

Azerbaycan- Türkiye...

Dinimiz bir, dilimiz bir,

Ayımız bir, yılımız bir,

Aşkımız bir, yolumuz bir

Azerbaycan- Türkiye...

Bir milletiz, iki devlet

Aynı arzu, aynı niyet.

Her ikisi cumhuriyet

Azerbaycan- Türkiye...

Birdir bizim her halimiz

Sevincimiz, melalimiz.

Bayraklarda hilalimiz

Azerbaycan- Türkiye...

Ana yurtta yuva kurdum,

Ata yurda gönül verdim.

Ana yurdum, ata yurdum

Azerbaycan- Türkiye...