Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği’nin (MÜSİAD) Türk cumhuriyetlerine düzenlediği iş gezisi kapsamında ziyaret ettiğimiz Özbekistan, ilimde, sanatta ve ticarette tarihi önemine kavuşmaya çalışıyor. Ülkede bulunduğumuz süre içerisinde başta MÜSİAD Özbekistan şubesi, Türkiye’nin Taşkent Büyükelçiliği ve Özbek yetkililerden çok sıcak ve dostane ilgi gördük. İftarlarda bir de Osh yedik, hem hasret giderdik hem de işbirliği için olumlu görüşmeler yaptık.
Bağımsızlıktan itibaren İslam Kerimov’un kapalı bir ülke konumuna getirdiği Özbekistan 33 milyonluk nüfusunu ve zengin doğal kaynaklarını Şevket Mirziyoyev‘in cumhurbaşkanı seçilmesiyle dışa açılmaya başladı. Mirziyoyev’in 2016 yılında seçilmesiyle birlikte Kerimov döneminde kara listeye alınarak fişlenen 17 bin kişilik aşırılık listesinin 16 bini bu listeden çıkarılarak fikir ve düşünce özgürlüğü ile işe başlayarak halkına güven verdi. Kerimov’un artıklarını temizlemekle birlikte bir taraftan iç temizlik yaparken, diğer taraftan da dış politikada da eski rejimin komşularla ve geniş uluslararası toplulukla olan bozulmuş ilişkilerini hızlı bir şekilde düzeltmeye çalıştı. Komşularla ilişkilerin geliştirilmesi ve sorunların giderilmesi ana hedef olarak ülkeyi dünyaya açma çalışmaları başlattı.
Uzun yıllar Özbekistan ile ilişkileri sorunlu olan Türkiye bu değişim fırsatına destek vererek Özbekistan’da gerçekleşecek reformlar için yardımcı olacağını, yeni yönetime, sahip olduğu tecrübeyi aktararak her türlü desteği vermeye hazır olduğunu belirterek yeni bir sayfa açmıştı.
TİKA, Yunus Emre Enstitüsü, Yurt Dışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı’nın (YTB) ülkede göstereceği faaliyetler karşılıklı güven duygusu içerisinde çalışmaya başladı.
Orta Asya’nın (Türkistan) kalbi konumundaki Özbekistan’a iş yapmanın fırsatlarını Türkiye’de soydaşlarıyla paylaşmayı birlikte ortak yatırım yapmanın hem bir ticari kazanç aynı zamanda da kültürel mecburiyet arz ediyor. Türk iş dünyası, Özbekistan ile ticaret hacmini 5 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor. Özbekistan'ın en çok dış ticaret yaptığı ülkeler arasında yer alan Türkiye, Rusya ve Çin'in ardından Özbekistan'da en çok şirket kuran üçüncü ülke konumunda bulunuyor.
2017 yılından bu yana serbest piyasa ekonomisini benimseyen “Yeni Özbekistan” 2023 yılı itibariyle 16.6 milyar dolarlık yabancı yatırımcıyı çekmeyi başardı.
Ülkede inşaat sektörü hızlı gelişiyor. 2023 yılında 12.8 milyar dolar değerinde inşaat projesi yapıldı ve sektör yüzde 6.4 büyüdü. Büyük inşaat projeleri devam ederken, Taşkent şehrinin tamamen yenilenmesini içeren inşaat projesi yabancı yatırımcılar için önemli fırsatlar barındırıyor. Bu projeye göre 20 bin hektarlık alanda 1 milyon kişinin yaşayacağı yeni bir şehir inşa edilecek. Yeni şehir onlarca konut, okul, hastane, kamu binaları, parklar, tünel ve köprüler gibi altyapı yatırımlarını içinde barındıracak.
Özbekistan’ın enerji ihtiyacı doğalgaz ile karşılanıyor. 2023 yılında yaşanan enerji krizinden sonra elektrik enerjisine olan ihtiyaç ortaya çıkmasıyla birlikte ülkede modern elektrik santralleri yapımına olan ihtiyacı açığa çıktı. Ülkede en çok ihtiyaç duyulan yatırım alanlarının başında elektrik enerji santralleri geliyor.
Türkiye, Özbekistan’ın önemli ticari ortakları arasında yer alıyor. Listede birinci sırayı Çin göğüslerken, Türkiye ile Özbekistan ticaretinde 2017-2023 yılları arasında yüzde 17’lik artış yaşandı. Birçok alanda Türkiye'nin tecrübelerinden faydalanmayı tercih eden Özbek iş insanlarının Türk iş insanlarıyla kurduğu ilişkilere paralel, iki ülke arasındaki ticaret hacmi de genişledi. Özbekistan'da geçen yıl 407 Türk sermayeli şirket kuruldu ve toplam Türk şirketi sayısı iki binleri aşmış bulunuyor.

Türk şirketleri en çok Taşkent, Semerkant ve Fergana bölgelerinde iş yaparken Türk iş insanları özellikle tekstil, inşaat, sanayi, sağlık, ticaret ve tarım sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Türk şirketlerinin Özbekistan'daki yatırımları 1,5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Müteahhitlik firmaları da Özbekistan'da bugüne kadar 5 milyar dolarlık 241 projeye imza attı.
Dış ticarete büyük önem veren Özbekistan, Yeni Ekonomik Fırsatlar Bölgesi" oluşturarak yabancı yatırımcılara çeşitli teşvikler uyguluyor. Son 6 yılda uluslararası yatırımlar 10 kat arttı.
Özbekistan'ın 2021-2026 vizyonunda otoyollar, enerji tesisleri, hastaneler, okullar, fabrikalar gibi çok sayıda önemli ihtiyaç mevcut. Bu dönem kapsamında önemli finans kuruluşlarıyla planlanan yaklaşık 14 milyar dolarlık (yap-işlet-devret) projeler de bulunuyor. Ülkede Türk firmaları için çeşitli alanlarda fırsatlar var. Özbekistan'ın ihracatının yüzde 45'ini altın ve mücevherler oluşturuyor. Türkiye'ye ihracatında ise ilk sırada bakır ve bakırdan eşyaların yer alıyor. İkinci sırada pamuk ve pamuk ipliğinin yer alıyor. Türkiye'nin Özbekistan'dan ithalatının yüzde 25'ini bu ürünlerin oluşturuyor. Özbekistan'ın Türkiye'den ithal ettiği ürünlerin ise makinalar, elektrikli cihazlar ve plastiklerden oluşuyor.
Özbekistan, Türkistan’ın kalbidir. Anadalu’nun Türkler tarafından yurt tutulmasın ilk öncüleri Türkistanlı derviş gazilerdir. Diyar-ı Rum’un Türk ve İslam’la mayalanmasını Türkistanlı atalarımız yaptığını unutmayalım. Maturuti itikadının ana vatanı, ünlü bir matematikçi, astronom ve coğrafyacı ve cebirin babası Muhammed el-Harezmi, astronom ve astrolog Ahmed el-Farghani, tıp alimi İbn Sina, Timur hükümdarı astronomi ve matematik alimi Uluğ Bey, ünlü bir şair, yazar ve devlet adam Ali Şir Nevai, Silsile-i Aliyye denilen meşhur alimler halkasından Abdülhalık-i Goncdüvani, Arif-i Rivegeri, Mahmud-i Encirfagnevi, Ali Ramiteni, Muhammed Baba Semmasi, Seyyid Emir Gilal, Seyyid Muhammed Behaeddin Buhari Hazretlerinin vatanıdır.
Özbekistan’sız her yanımız eksik kalır. Biz onları, onlar da bizi tamamlayacak.