Türk-İslam kültüründe aile, toplumun en küçük birimi olmanın ötesinde, ahlaki, dini ve kültürel değerlerin yaşatıldığı temel bir müessesedir. Evlilik ise yalnızca iki bireyin birleşmesi değil, aynı zamanda iki ailenin ve topluluğun kaynaşması anlamını taşır. Bu anlayış, hem İslam’ın nikâh, sevgi, sadakat ve sorumluluk ilkeleri hem de Türk töresinin saygı, dayanışma ve onur kavramlarıyla şekillenmiştir.
Türk toplumunda aile yapısı, tarih boyunca güçlü bir dayanışma ve ahlak temeline dayanmıştır. Orta Asya Türk kültüründe bile aile, devletin temeli sayılmış; “devlet baba, ana yurt” ifadeleri bu anlayışın sembolü olmuştur. İslam’ın kabulüyle birlikte bu geleneksel yapı, dini değerlerle bütünleşmiş ve Türk-İslam aile modeli ortaya çıkmıştır.
İslam dini, evliliği ibadet niteliğinde bir kurum olarak görür. Peygamber Efendimiz aleyhisselam, “Evlilik benim sünnetimdir, kim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir” buyurarak evliliğin dini bir sorumluluk olduğunu vurgulamıştır.
Türk töresinde baba, koruyucu ve adaletli bir otorite figürüdür. Anne ise kutsal kabul edilir; “ana hakkı” çok kutsal bir hak olarak görülmüştür. Ailede karşılıklı saygı, eşler arası denge ve fedakârlık esastır. İslamiyet’le birlikte bu yapı, nikâh, mehir, sadakat ve sorumluluk gibi dini unsurlarla birleşmiştir.
Nikâh, hem dini hem hukuki bir akittir. İslam’da evlilik dışı ilişkiler yasaklanmış, nikâh ise toplumsal düzenin koruyucusu olmuştur. Türk toplumunda nikâh sadece iki kişi arasında değil, aileler arası bir sözleşme olarak görülür. Kur’an-ı Kerim ve hadislerde eşlerin birbirine karşı güven, sadakat, saygı ve merhamet göstermesi emredilir.
Kadının korunması erkeğin sorumluluğu, erkeğin adaletli olması ise dini bir görevdir. Türk-İslam ailesi, sadece bireysel değil, kolektif bir hayat anlayışı taşır. Aile içinde yardımlaşma, misafirperverlik ve ortak karar alma kültürü güçlüdür. Evlilik, neslin korunması ve toplumun geleceğinin güvence altına alınması açısından bir görev addedilir. Çocuk ise hem dünyevi bir emanet hem de ahlaki bir sorumluluk olarak görülür.
Günümüzde şehirleşme, bireyselleşme ve ekonomik koşullar, Türk-İslam aile yapısını da etkilemiştir. Kadın-erkek rollerindeki değişim, gençlerin evlilikten uzaklaşması ve boşanma oranlarındaki artış, geleneksel aile modelinde zayıflama eğilimini doğurmuştur. Ancak, Türk-İslam kültüründe aile hâlâ “medeniyetin temeli ve ahlakın taşıyıcısı” olarak görülmektedir.
Türk-İslam kültüründe aile, hem milli hem de dini kimliğin koruyucusudur. Evlilik ise bir sevgi sözleşmesinden ziyade, karşılıklı sorumluluk, sadakat ve merhamet temelli bir hayat ortaklığıdır. Bu anlayış, toplumsal barışın, ahlakın ve kültürel devamlılığın temel dayanağı olmayı sürdürmektedir.
Evlilik, birçok toplumda kutsal bir eylem olarak görüldüğü için, bu müessesenin önemi pek çok güzel sözle ifade edilmiştir. İşte onlardan birkaçı:
· “Evlilik, iki ruhun tek bir hayat için birleşmesidir.”
· “Kadın, erkeğin dünyasını güzelleştirir; erkek, kadının kalbini güvenle doldurur.”
-Hazreti Ali
· “Eşini seçerken yüzüne değil, ruhuna bak.” – Hazreti Mevlânâ
· “Aile, toplumun en küçük ama en sağlam temelidir.”
· “Evlilik, aşkı korumanın en güzel yoludur.”
· “Gerçek evlilik, birbirini tamamlayan iki kalbin işidir.”
· “Aşkta akıl aranmaz; evlilikte akıl şarttır.” – Hazreti Mevlânâ
· “Evlilik, iki kişinin birbirine sabır ve hoşgörüyle bağlanmasıdır.”
· “Kadın evin nurudur, erkek ise evin direğidir.”
· “Evlilik, hayatın en tatlı sorumluluğudur.”
Aile toplumun çekirdeği ve özüdür. Onu tahribe yönelmiş her şey toplumun tahribine yönelmiş demektir. Aile kesinlikle korunmalı, onu tahrip edecek uygulamalardan uzak durmalı, rezilane programlardan uzak tutulmalıdır. Aksi halde aile çöker, ardından da devlet çöker, tarih buna şahittir.

Gelecek ayki yazımızda, modernleşme ile birlikte evlilik müessesesinde yaşanan boşanmalar ve nedenlerini ele alacağız.