BERN – İsviçre’nin tek dört resmi dilli kantonu olan Graubünden’de, Romanş dili güçlü Alman etkisi altında dönüşüm geçiriyor. Uzmanlara göre bu durum hem bir risk hem de fırsat barındırıyor: Dil, Alman etkisini kendi bünyesine katarak hayatta kalmaya çalışıyor. (Kaynak: SRF Regionaljournal Graubünden, 31.07.2025, 6:31 ve 17:30)

Romanş’ta Alman Sözcükler Günlük Hayata Girdi

Chur’dan Davos’a, San Bernardino’ya kadar Graubünden nüfusunun büyük çoğunluğu Almanca konuşuyor. Romanş ise artık sadece her altı kişiden birinin ana dili. Ancak Romanş’ın konuşulduğu bölgelerde bile günlük yaşamda Almanca terimler hızla yerleşiyor.

RTR’den Michel Decurtins, “Bir sohbet ya da WhatsApp mesajı düşünün; Romanş konuşanlar bile ‘gipfeli da tschugalatta’ (çikolatalı kruvasan) gibi Alman sözcükleri Romanş eklerle kullanıyor” diyor.

Freiburg Üniversitesi’nden Romanş dili profesörü Matthias Grünert ise bu durumu şöyle yorumluyor:

“Almanca kelimeler kullanmak hoş görünmese de dilin yaşaması için faydalı. Kelime haznesindeki boşlukları bu şekilde dolduruyoruz ve tamamen Almancaya geçmekten kaçınıyoruz.”

Tarihî Bir Dönüşüm

Almanca’nın Romanş üzerindeki etkisi yeni değil. 1464’te Chur’un büyük bölümünün yanmasının ardından kente gelen yeni Alman kökenli nüfus, dili dönüştürmeye başladı. Grünert, “Zaten eski Romanş’ta bile çok sayıda Almanca kökenli kelime vardı. Bazıları o kadar yerleşmiş ki artık kimse onların aslında Alman kökenli olduğunu fark etmiyor” diyor.

Örneğin, “buonder” (merak) kelimesi Almanca “Gwunder”dan türemiş durumda.

Karşılıklı Dil Etkileşimi

Bu etkileşim tek taraflı değil. Romanş’tan da Almanca’ya geçen kelimeler var. Bunların en bilinen örneği ise “patschifig”. Bu kelime Graubünden’de rahatlık ve huzuru ifade eden kültürel bir simge haline gelmiş durumda.

Dil uzmanları, Romanş’ın bu esnek uyum sürecinin, onun kaybolmasını yavaşlattığı görüşünde. Ancak aynı zamanda, genç kuşakların dili aktif olarak konuşması için daha fazla eğitim ve farkındalık kampanyasına ihtiyaç olduğu belirtiliyor.