ZÜRİH- İsviçre’de öğrencilerin büyük bölümü ödevlerini hazırlarken ChatGPT gibi yapay zekâ (YZ) tabanlı sohbet robotlarını kullanıyor. Bu durum öğretmenler için yeni bir sınav anlamına gelirken, uzmanlar çocukların eleştirel düşünme becerilerinin zarar görebileceği uyarısında bulunuyor.
Zürih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nin (ZHAW) 2024 tarihli JAMES araştırmasına göre, 16–19 yaş aralığındaki gençlerin yüzde 80’i düzenli olarak yapay zekâ sohbet robotlarından faydalanıyor. 14–15 yaş grubunda bu oran yüzde 65, 12–13 yaş aralığında ise yüzde 53 olarak ölçüldü. En çok tercih edilen araç ise açık ara ChatGPT.
Araştırmalar: Fazla güvenmek düşünme becerisini köreltiyor
MIT tarafından yapılan bir deney, sadece ChatGPT’ye güvenerek yazı yazan öğrencilerin, özgün ve yaratıcı düşünme seviyelerinin düştüğünü ortaya koydu. Kendi araştırmasını yapan ve bağımsız düşünen öğrencilerin beyin aktivitesinin daha yüksek olduğu belirlendi.
Sosyolog Michael Gerlich, genç yaşta kritik düşünmenin tam gelişmediği dönemde bu tür araçlara aşırı bağımlılığın “entelektüel tembelliğe” yol açabileceğini belirtiyor. Ona göre, “Chatbot’lar cazip ve hatasız görünse de, bu metinlere fazla güvenmek düşünme görevini tamamen yapay zekâya devretmek anlamına gelir.”
Fırsatlar da var
Buna karşın, doğru yönlendirme ile yapay zekânın kritik düşünmeyi geliştirebileceğini savunan uzmanlar da var. YZ’nin içerikleri basitleştirme, öğrenciye özel uyarlama ve hızlı geri bildirim sağlama gibi yeteneklerinin öğrenme motivasyonunu artırabileceği vurgulanıyor. Ancak bu faydaların eşit şekilde paylaşılması için hem maddi hem de bilişsel erişim eşitsizliklerinin giderilmesi gerektiği belirtiliyor.
Eğitimcilerin çağrısı: Sürece odaklanın
İsviçre Öğretmenler Birliği (LCH), YZ kullanımını yasaklamak yerine süreci didaktik açıdan doğru yönetme taraftarı. Dernek, değerlendirmelerde yalnızca sonuç yerine, öğrencilerin öğrenme süreçlerine, ara adımlarına ve kendi fikirlerini geliştirme çabalarına odaklanılması gerektiğini savunuyor.
Gerlich, geleceğin asıl sorusunu şöyle özetliyor: “YZ ile dolu bir dünyada gençlerin kendi başına düşünme hevesini nasıl koruruz?”