Böylece Almanya ve Avusturya’da yaygın olan dana, hindi ve sebzeli dönerler yasaklanma tehlikesinden kurtuldu. Döner sektörü, 2,4 milyar Euro’luk pazarıyla Almanya’da hem kültürel hem de ekonomik bir dev olmaya devam edecek.
Brüksel/Berlin/Ankara – Türkiye, Avrupa Birliği’nde döner kebabın tarifini ve içeriğini standart hale getirme girişiminden vazgeçti. Uluslararası Döner Federasyonu (UDOFED) 2022 yılında yaptığı başvuruyla, dönerin yalnızca belirlenmiş et türleri ve tariflerle hazırlanması halinde “geleneksel garanti edilmiş ürün” (g.t.S.) listesine alınmasını istemişti. Ancak bu adım, Almanya ve Avusturya’da en çok tercih edilen döner çeşitlerinin yasaklanmasına yol açabileceği için büyük tepki çekmişti.
UDOFED’in katı önerisi
Başvuruda, dönerin yalnızca en az 16 aylık sığır ya da en az 6 aylık koyun etinden yapılması gerektiği savunuldu. Alternatif olarak sadece tavuk göğsü ve but eti kullanılmasına izin verilmesi öngörülüyordu. Marine süresi, baharatların çeşitleri, etin dilim kalınlığı gibi ayrıntıların da yasal olarak belirlenmesi istenmişti. Böylece Almanya ve Avusturya’da yaygın olarak tüketilen dana ve hindi eti dönerlerinin yanı sıra sebzeli dönerlerin de yasaklanması gündeme gelecekti.
“Döner biter mi?” kaygısı
Alman medyası ve gastronomi sektöründen sert tepkiler geldi. Restoran işletmecileri ve et üreticileri, söz konusu düzenlemenin “döneri olduğu gibi bitirebileceğini” ileri sürdü. Almanya Tarım Bakanlığı ve Alman hükümeti de AB nezdinde girişime resmî olarak itiraz etti. Özellikle Berlin’deki üreticiler, dönerin Alman mutfağının ayrılmaz bir parçası olduğunu ve tek tip reçeteye indirgenemeyeceğini vurguladı.
Başvuru geri çekildi
UDOFED’in neden geri adım attığı resmî olarak açıklanmadı. Ancak AB Komisyonu ve üye ülkelerde desteğin çok düşük olması, muhtemel bir ret kararının önüne geçmek için bu adımın atıldığı düşünülüyor. Alman gazetesi Bild, gelişmeyi “Türkiye döner kavgasında pes etti” manşetiyle duyurdu.
Almanya’da sevinç
Almanya’daki döner üreticileri rahat bir nefes aldı. Alman Döner Üreticileri Derneği (VDD) Başkanı Erdoğan Koç, “Döner çeşitliliğinin korunması ve daha da büyüyebilmesi bizim için sevindirici. Artık müşterilerimiz bildikleri lezzetten vazgeçmeyecek” dedi.
Siyaset de karşıydı
Almanya’da siyaset de bu girişime cepheden karşı çıktı. Bavyera Başbakanı Markus Söder ve Yeşiller Partili Cem Özdemir (eski Tarım Bakanı) sürecin en sert eleştirmenleri oldu. Özdemir, 2024’te yaptığı açıklamada, “Döner Almanya’ya aittir. Nasıl hazırlanacağına vatandaşlar kendileri karar verir, Ankara’dan direktife gerek yok” ifadelerini kullandı.
Döner: kültür ve ekonomi
Döner, özellikle 1970’li yıllarda Almanya’ya göç eden Türkler sayesinde, göçmen kültürünün bir simgesi haline geldi. Bugün yalnızca Almanya’da yılda yaklaşık 2,4 milyar Euro ciro üretiliyor. Avrupa çapında ise pazarın büyüklüğü 3,5 milyar Euro’ya ulaşıyor. Sektörde yaklaşık 60 bin kişi istihdam ediliyor. Almanya’da her gün ortalama 400 ton döner tüketiliyor.
Tartışmanın sembolik yönü
UDOFED’in başvurusu, Avrupa’da dönerin kimliğini ve “orijinal tarifini” koruma iddiasıyla yapılmış olsa da, hem üreticiler hem de tüketiciler açısından çeşitliliği yok etme tehlikesi taşıyordu. Almanya’daki Türk döner üreticileri dernekleri bile bu girişime karşı çıktı. Onlara göre, döner yıllar içinde farklı toplumların katkılarıyla bir Avrupa kültür ürünü haline geldi ve tek bir tarife indirgenemez.