İSVİÇRE – Bu hafta sonu saatlerin bir saat geri alınmasıyla kış saati uygulamasına geçilecek. 26 Ekim’i 27 Ekim’e bağlayan gece saat 03.00’te saatler 02.00’ye çekilecek. Böylece İsviçre’de yaşayanlar bir saat daha fazla uyuyacak. Ancak saat değişikliğinin önemi sadece uykuyla sınırlı değil. Tarihte bu saat farkı, bir terör saldırısını bile engellemişti. Blick’in yayımladığı habere göre saat değişikliğiyle ilgili birbirinden ilginç 10 gerçek bulunuyor.
Yaz-kış saati uygulamasının kökeni 18. yüzyıla kadar uzanıyor. Bu fikri ilk kez 1784 yılında Amerika’nın kurucu babalarından Benjamin Franklin ortaya atmıştı. Franklin, yaz aylarında saatlerin değiştirilmesini önererek mum tüketiminin azaltılabileceğini savunmuştu. O dönem şaka gibi görünen bu fikir, zamanla ciddiyet kazanarak modern saat değişikliği sisteminin temelini oluşturdu.
1907 yılında İngiliz inşaat müteahhidi William Willett, sabahın erken saatlerinde evlerin panjurlarının kapalı olduğunu fark ederek “gün ışığının boşa gittiği” düşüncesiyle resmi bir yaz saati uygulaması planı sundu. Bu plan ilk kez 1916’da Almanya tarafından hayata geçirildi. Birinci Dünya Savaşı’nın enerji kıtlığı koşullarında ülkeler gün ışığından daha iyi yararlanmak için yaz saatine geçti. Savaş sonrası uygulama kaldırıldı, fakat 1940’ta tekrar başlatıldı. 1996’dan itibaren Avrupa Birliği ülkeleriyle birlikte İsviçre’de de saat değişimi tek tip olarak uygulanıyor.
İsviçre, yaz saati uygulamasını 1981 yılında benimsedi. Almanya ve Avusturya gibi komşu ülkeler bu uygulamaya daha önce geçmişti. İsviçre’nin geç kalmasının nedeni, küçük bir grup çiftçinin açtığı referandumdu. Çiftçiler, saat değişikliğinin çalışma saatlerini olumsuz etkileyeceğini savundu. Altı ay boyunca İsviçre, zaman farkı nedeniyle ekonomik kayıplar yaşadıktan sonra yeni sisteme geçti.
Bir saatlik fark bir terör saldırısını engelledi
Saat değişikliği tarih boyunca bazı beklenmedik sonuçlara da yol açtı. 5 Eylül 1999 tarihinde üç Filistinli terörist, İsrail’e bomba yüklü araçlarla saldırı planladı. Bombalar Filistin saatine göre ayarlanmıştı. Ancak İsrail bir saat geri alarak kış saatine geçmişti. Bu nedenle bombalar planlanan hedefte değil, yolda patladı. Teröristler hayatını kaybetti ve yüzlerce sivilin ölümüne neden olabilecek büyük bir saldırı önlenmiş oldu.
Saat değişikliği ve ülkeler
Saat değişikliğini neredeyse tüm Avrupa ülkeleri uyguluyor. Ancak İzlanda, Belarus, Rusya ve Türkiye bu uygulamayı terk eden ülkeler arasında. Türkiye, 2016 yılında yaz saatini kalıcı hale getirerek saat farkı değişikliğini tamamen kaldırdı.
İspanya ise coğrafi olarak Portekiz ve İngiltere ile aynı saat diliminde yer almasına rağmen, 1940’tan bu yana Almanya ile aynı saat dilimini kullanıyor. Bunun sebebi, dönemin İspanyol diktatörü Francisco Franco’nun Hitler Almanyası’yla siyasi dayanışma göstermesiydi.
Güney Kutbu’ndaki araştırma istasyonları ise farklı ülkeler tarafından işletildiği için ilgili ülkelerin saat değişikliği uygulamalarına uyum sağlıyor.
Enerji tasarrufu tartışması
Saat değişikliğinin enerji tasarrufu üzerindeki etkileri uzun süredir tartışma konusu. Yazın akşamları daha az ışık kullanıldığı doğru olsa da, ilkbahar ve sonbaharda sabahları ısınma ihtiyacı artıyor. Alman Federal Çevre Ajansı 2019 yılında yaptığı bir araştırmada bu iki etkinin birbirini büyük ölçüde dengelediğini ortaya koymuştu.
Fas ise uzun yıllar boyunca yıl içinde dört kez saat değiştirerek Ramazan ayına özel bir sistem uyguladı. 2018 yılında bu karmaşık uygulamaya son verildi, ancak Ramazan ayında saatler hâlâ bir saat geri alınıyor.
Blick’in haberinde vurgulandığı üzere saat değişikliği sadece pratik bir ayar değil, tarihte siyasi, ekonomik ve güvenlik açısından önemli sonuçlar doğurmuş bir uygulama. İsviçre bu yıl da diğer Avrupa ülkeleriyle birlikte 26 Ekim gecesi saatlerini bir saat geri alarak kış saati uygulamasına geçecek.