BERN – İsviçre, Türkiye ile çifte vatandaşların askerlik yükümlülüğüne ilişkin bir anlaşmayı tam 18 yıldır imzalamaya çalışıyor. Ancak Ankara’nın oyalayıcı tutumu nedeniyle süreç tıkanmış durumda ve bedelini gençler ödüyor. İsviçre’de yaşayan çifte vatandaş Türk gençleri, para cezaları, bedelli askerlik ödemeleri ya da Türk pasaportundan vazgeçmek gibi zorunlu tercihlerle karşı karşıya kalıyor.
Bu süreç, adeta on perdeden oluşan bir diplomatik trajediye dönüşmüş durumda. Blick gazetesi, yaşananları kronolojik olarak belgelerle ortaya koyuyor.
⸻
Birinci Perde – 2007: İlk hamle Mario Fehr’den
Haziran 2007’de, o dönem SP Ulusal Konsey üyesi olan Mario Fehr (şu an Zürih kanton hükümetinin bağımsız üyesi), Federal Konsey’e bir önerge sundu. Fehr, hem İsviçre hem de Türk pasaportuna sahip olanların her iki ülkede askerlik yükümlülüğüne tabi olduğunu, bunun iki ülkeden birinde yasal bir ihlale düşmeden yerine getirilemeyecek kadar karmaşık olduğunu vurguladı.
Sorun şu şekildeydi:
• İsviçre, yurtdışında askerlik yapan vatandaşlarını cezalandırıyordu.
• Türkiye ise çifte vatandaşların mutlaka Türk askerlik hizmetini tamamlamasını istiyordu; reddedenler cezai yaptırımlarla karşılaşıyordu.
• Türkiye, çifte vatandaşları ülkeye giriş yaptıkları anda yalnızca Türk vatandaşı sayıyordu.
Federal Konsey Fehr’in önerisini destekledi, Parlamento onay verdi ve diplomatlar Ankara ile temasa geçmek üzere çalışmalara başladı. O dönemde Türkiye’nin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan idi.
⸻
İkinci Perde – 2010: İlk temaslar
Nisan 2010’da Federal Dışişleri Bakanlığı (FDFA), Ankara’daki İsviçre savunma ataşesinin de katılımıyla Türkiye ile ön görüşmeler yaptı. Federal Konsey, bu süreç için “biraz daha zamana” ihtiyaç olduğunu bildirdi.
⸻
Üçüncü Perde – 2012-2013: Umut veren adımlar
Türkiye, uzun bir süre pratikte uzlaşmacı bir tutum sergiledi. İsviçre’de doğan veya 18 yaşından önce İsviçre vatandaşı olan çifte vatandaşların İsviçre’de yaptığı askerliği kısmen tanıdı. Ancak İsviçre’de askerlik muafiyet vergisi ödeyen çifte vatandaşlar Türkiye tarafından tanınmıyordu.
2012’de “konsolosluk düzeyinde” görüşmeler başladı, 2013’te İsviçre’de devam etti. Türkiye “ilke olarak istekliliğini” bildirdi, ancak müzakerelerin “biraz zaman alacağı” belirtildi.
⸻
Dördüncü Perde – 2016: Diplomatik soğukluk
2016’da ilişkiler soğudu. Sorun Türkiye’nin dikkatine defalarca sunuldu, fakat “müzakerelerin somut olarak başlatılması” mümkün olmadı.
⸻
Beşinci Perde – 2019: Türkiye yasayı sıkılaştırıyor
2019’da Türkiye, yasalarını değiştirerek çifte vatandaşların yurtdışında yaptıkları askerlik hizmetini tanımamaya başladı. Çifte vatandaşlar, zorunlu askerlik hizmetinden kurtulmak için birkaç bin avroya mal olan “yedek vergi” ödemek ve bir uzaktan eğitim programını tamamlamak zorunda kaldı.
⸻
Altıncı Perde – 2020: Tatilde gözaltı
2020’de yaşanan bir olay, Ankara’nın ciddiyetini ortaya koydu. Çifte vatandaş bir kişi, Türkiye’de tatil yaptığı otelde polis tarafından gözaltına alındı ve 6.000 avro para cezası ödedikten sonra serbest bırakıldı.
Bu olay tekil değildi. İsviçre Dışişleri Bakanlığı (FDFA), seyahat tavsiyelerinde çifte vatandaşları, Türkiye’ye gitmeden önce askerlik yükümlülükleri konusunda Türk temsilciliklerinden bilgi almaları için uyarıyor.
⸻
Yedinci Perde – 2020: Çavuşoğlu’ndan söz
Ağustos 2020’de dönemin Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, İsviçreli mevkidaşı Ignazio Cassis ile görüştü ve “yakında müzakerelerin başlaması için bir taslak göndereceklerini” vaat etti.
⸻
Sekizinci Perde – 2020 sonrası: Pasaport bırakma eğilimi
İsviçre’de yaşayan bazı çifte vatandaşlar, Türkiye’ye girişte sorun yaşamamak için Türk vatandaşlığından çıkmayı tercih etmeye başladı.
⸻
Dokuzuncu Perde – 2021: İsviçre somut teklif sunuyor
2021’de İsviçre ordusu, askerlik hizmetinin karşılıklı tanınması için Türkiye’ye somut bir teklif sundu. Ancak sonuç alınamadı. Federal Konsey, yakın tarihli bir raporunda Türkiye’nin “İsviçre’nin talebinde bir gereklilik ya da aciliyet görmediğini” belirtti.
⸻
Onuncu Perde – 2025: Çıkmaz devam ediyor
Temmuz 2025 itibarıyla İsviçre ordusu, Türkiye’ye görüşmeleri sürdürme isteğini ilettiğini açıkladı, fakat henüz bir uzlaşma sağlanamadı. Ordu sözcüsü Mathias Volken, “Şu anda başka görüşme planlanmamaktadır” dedi.
Bern’deki Türk Büyükelçiliği ise Blick’e yaptığı açıklamada, “Çifte vatandaşların askerlik hizmetine ilişkin anlaşma şu anda görüşülüyor” ifadelerini kullandı.
⸻
18 Yıllık Bekleyiş
Mario Fehr’in önergesi, Federal Parlamento’da halen bekleyen en eski önergelerden biri. Yakın zamanda bir çözüm beklenmiyor. Bürokratik bir dipnot gibi görünen bu sorun, doğrudan etkilenen binlerce çifte vatandaş için ciddi bir mağduriyet yaratıyor.
Kaynak: Blick