BERN- Acil durum ilanının üzerinden 14 yıl geçmesine rağmen net bir plan ve maliyet tahmini hâlâ yok. Federal Denetim Ofisi, parçalı sorumluluk ve koordinasyonsuzluk nedeniyle ekolojik riskler konusunda uyarıyor.

Haber: Konstantin Furrer

VALAIS – İsviçre’nin en büyük kirlenmiş sahası olan Gamsenried’deki zehirli atık depolama alanının ıslah süreci belirsizlik içinde durma noktasına geldi. Federal Denetim Ofisi (SFAO), pazartesi günü yayımladığı raporda planlama, maliyet hesapları ve koordineli denetim eksikliğini sert şekilde eleştirdi.

40 futbol sahası büyüklüğünde çöp alanı

Visp ile Brig arasında, A9 otoyolunun çıkışında yer alan Gamsenried çöplüğü, 1918’den 1978’e kadar kimya şirketi Lonza’nın atıklarıyla dolduruldu. 2011’e kadar malzeme taşınmaya devam edildi. Toplam 290.000 metrekarelik alan – yani 40 futbol sahasına eşdeğer – bugün ülkenin en büyük toksik atık alanı olarak kabul ediliyor. Valais kantonuna göre ıslah süreci “bir ila iki nesil” sürebilir. Ancak nasıl yapılacağı ve maliyetin ne olacağı hâlâ belirsiz.

Federal rapor: “Genel vizyon yok”

Tages-Anzeiger’in aktardığı SFAO raporunda, onlarca analiz yapılmasına rağmen hâlâ net bir stratejinin olmadığı vurgulandı: “Ne kapsamlı bir maliyet tahmini ne de hangi yöntemin uygulanacağı konusunda netlik var.”
En büyük soru, milyonlarca ton malzemenin tamamen kazılıp atılmasının mı, yoksa toprağa doğrudan işlenmesinin mi tercih edileceği.

2026’da başlaması planlanan sızdırmazlık duvarı

Valais kantonu şimdilik aşamalı bir yol izliyor. Çevre Dairesi Başkanı Christine Genolet-Leubin, ana önceliğin kirleticilerin yeraltı suyuna sızmasını engellemek olduğunu açıkladı. Bunun için 1,3 km uzunluğunda ve 30 metre derinliğinde bir su yalıtım duvarı inşa edilecek. Ancak proje üç kez ertelendi ve şimdiki hedef 2026.

Milyarları bulabilecek fatura

Lonza bugüne kadar 398 milyon İsviçre Frangı ayırdı ve kantona 150 milyon frank garanti verdi. Ancak bunun yeterli olup olmayacağı belirsiz. Örneğin Aargau’daki Kölliken sahasında kazı maliyeti ton başına yaklaşık 1.000 frank olmuştu. Gamsenried’de ise 4 ila 5 milyon ton atık bulunduğu tahmin ediliyor – bu da milyarlarca franklık potansiyel maliyet anlamına geliyor. Genolet-Leubin, “Maliyetlerin milyarlara ulaşıp ulaşmayacağını şu anda söylemek imkânsız” dedi.

Federal Denetim Ofisi: “Ekolojik risk büyük”

SFAO, en büyük sorunun parçalı sorumluluk olduğuna dikkat çekti. Çeşitli federal daireler – Karayolları (FedEx), Çevre (FOEN) ve Ulaştırma (FOT) – sürece dâhil olsa da koordineli hareket etmediği belirtildi: “Her daire yalnızca doğrudan talep edilirse harekete geçiyor. Ortak bir denetim mekanizması yok.”

2011’de acil durum ilan edilmesine rağmen temel sorular hâlâ cevapsız:
• Ana maliyetleri kim karşılayacak?
• Hangi ıslah yöntemi uygulanacak?
• Büyük ölçekli ilk çalışmalar ne zaman başlayacak?