İsviçre tarihinin 7 asırlık özeti

İsviçre tarihinin 7 asırlık özeti

Arkadaşımız Musa Acar, bugünlerde yaş gününü kutlamaya hazırlanan İsviçre'nin 7 asırlık tarihininin özetini siz değerleri okurlarımız için yazdı.

Haber: Musa Acar, Basel

1291-1798:

Efendi ve köle bölgelerden (alm.: Untertanengebiete) oluşan ortaçağ derebeyliklerinden müteşekkil bir devletçikler topluluğu hüküm sürdü.

1505 İsviçredeki devletlerin temsilcilerinin toplandığı ‘Tagsatzung’ isimli konferansa Papa Julius II. Vatikanı korumak için askeri kontenjan verilir misiniz sorusunu sordu. Derebeylik döneminde İsviçreli askerlerin itibarı yüksek idi. Aralık ayında ilk İsviçreli 150 asker Romaya yola çıktı ve 22 Ocak 1506 göreve başladı.

1798–1814 Fransız dönem 'Franzosenzeit'

Fransız ihtilali neticesinde Napolyonun tesiri ile, kimine göre 'dayatması' kimine göre devrimcilerin 'davet ve ricası' ile fransız Helvetik dönem başladı. Fransız modeline göre merkeziyetçi, devrimcilerin ‘hürriyet, eşitlik ve kardeşlik’ sloganlarının tesiri altında dizayn etmeye çalıştıkları tek tipçi bir devlet yapısının çalışmadığı İsviçredeki frankofonlardan önce Napolyon anladı ve onları çağırıp 'Sizin tarihiniz devlet anlayışınız bizimkinden çok farklı. Fransız devrimini İsviçrede birebir uygulamada ısrar etmeyin. Devrim kazançlarından toplumun hazmedebileceği kadarını ikna yolu ile adapte etmeye çalışın. Kardeş komşu devlet olarak biz sizi böyle destekleyelim' telkini ile gevşetildi 'fransız modeli'.

1814-1847 İsviçerde devletler topluluğu

Cumhuriyetçi ama otoriter bir asker olan Napolyonun İngiliz Krallığına yenilmesi ile İngiltere, Avusturya, Rusya, Prusya gibi eski devletlerin liderliği ile avrupada eskiye dönüş, bir restorasyon dönemi başladı. 1815 Viyana Kongresi 200 küsür avrupa devlet(çiğinin) sınırlarını sabitledi.

 

Bütün avrupayı Napolyon sonrası bir restorasyon için dizayn eden bu kongre, fransız devriminden sonra devlet yapısı değişmeyen Osmanlı Devlet-i-Ali hakkında bir karar verme ihtiyacı duymadı. İsviçrenin bugünkü sınırları ve 'silahlı bağımsızlığı' bu kongrede ilan edildi. Dünya konjontürüne paralel olarak İsviçrede fransız devriminin tesirlerini geriye çevirmek için kısmi bir restorasyon yaşadı.

Ancak 1830/1831 yıllarından itibaren liberallerin güçlenmesi ile bir devrimci bir rejenerasyon yaşandı: toprak sahibi azilzadelerin aristokratik güçleri kırıldı ve yerini kapitalist sistemde sermaye ile zengin olanların ve asilzade olmadan çalışarak kazananların sınıf atlayabildiği bir liberalliğe bıraktı. İlk dönemde liberaller bu değişimi Vatikanın tesirini İsviçrede azaltma şeklinde gerçekleştirmeye çalışınca, muhafazakar katolik kantonlar devlet içinde 'Sonderbund' yani 'özel birlik' adında başka bir devlet yapısını 1845'de ilan edince iç savaş çıktı. Zengin protestan şehirli liberal kapitalist kantonların, kırsalde daha fakirce ve katolik kantonlara karşı zaferi ile son iç savaş yaşanmış oldu.

1866

Katoliklerin yenilmesindan sonra liberaller dini azınlık olan yahudilere vatandaşlık ve İsviçrede istedikleri yerlere serbest yerleşme hakkını verdi.

1. Vatikan Konsili 1870'de Vatikanda Papanın Hrıstiyan dünyasında liderliğini ilanı ile Papanın hukuki konularda son sözü söyleyen merci, ilimde en üst merci ve öğretilerinde 'hata yapamaz' dogmasını ilan edince, Fransanın Prusyaya savaş ilanı ve İtalyanın Vatikanı işgal etmesi ile Konsilin daha başka kararlar almasına engel olundu.

İsviçredeki katolik kiliseler ve papazlar Vatikana bağlılıklarına devam edince bunlar ile liberal sekülerler arasında bir kültür mücadelesi başladı. Katolik kilisede bölünmeler oldu. 1874 anayasası ile katolik 'Jesuit' tarikatı Vatikana paralel faaliyet gösterdiği algısı ile 99 sene boyunca İsviçrede yasaklandı. Kilise evliliği yerine sivil evlilik inşa edildi. Din ve Kült hürriyeti anayasaya yazılması ile yahudiler bu hürriyete İsviçrede ilk defa 1874 yılında kavuştu.

19. yüzyılda sanayileşme ile işçi sınıfının problemleri artınca kantonlardaki işçi partileri 1888 yılında federal seviyede Sosyalist Parti ismi altında birleşti. Katoliklerin 1848 ve 1874 kayıplarını hazmetmeye başlamaları ve bilhassa Sosyalistlerin, liberallerin iktidarını tehdit etmeye başlamaları ile liberaller 1891 yılında ılımlı bir katolik olan Josef Zemp ilk defa federal hükümete seçmeleri ile liberallerin o zamana kadar süren tek parti iktidarı sonlanmış oldu.

1897

Theodor Herzl liderliğinde Basel şehrinde ilk Dünya Siyonist Kongresi yapıldı.

1914-1918

1. Cihan Harbi savaşına katılmayan ama savaşan ülkelerle ticarete muhtaç olan İsviçre ekonomisi savaştan uzak durmasına rağmen ciddi bir darbe yedi. Savaşan devletlerin işgal ihtimaline karşı, milleti silahlandırıp askere alan hükümetin masrafları taşınamaz hal alınca 1915 yılında ilk defa savaş vergisi altında vergiler tahsis edildi. Milletin yiyecek ve sanayinin kömür ve çelik ihtiyacını karşılayabilmek için savaşan ülkelere kredi açan İsviçre 1917 ekmeği, 1918 yağı karneye bağladı. Askere alınanların gelir kaynağı olmadığı ve kıtlık sebebi ile fakirlik başladı. Savaş başında 1914 yılında siyasi partiler Burgfrieden adı altında siyasi rekabete ara verdiklerini ilan etmişlerdi. Ancak açlık arttıkça SP içinde kanton teşkilatlarında antimilitarist ve devrimciler güçlendi. 1917 SP federal seviyede antimilitarist ve devrimci programını ilan edince Burgfrieden anlaşmasından ayrılmış sayıldı. 1917 kışında şiddet içerikli protestolar ve grevler başladı. 1918 yılında ülke bazında grev, işçi hareketleri ve SP ile iktidar arasındaki mücadele zirve yaptı.

1914-1917 Rus devrimcisi Lenin İsviçrede mülteci olarak yaşadı.

İsviçrede yaşayan 600 rus politik mülteci 1917 Rusyaya geri dönmenin yolların arıyorlardı. Rusyanın müttefikleri Fransa ve İtalya memleketlerinden geçişe izin vermeyecekleri için Menşevik Julius Martow alman hükümetine transit geçiş izni talebinde bulundu. Almanyanın İsviçre büyükelçisi üzerinden yürütülen müzakeler neticesinde 33 rus mülteci için ilk iki tren vagonu Almanya üzerinden ülkelerine ulaştılar. İlk trenlerde 19 bolşevik ile Lenin ve eşi Nadeşda Krupskaya ve sevgilisi Inessa Armand'da vardı. Haziran 1917 kadar 400 kadar farklı politik görüşte rus mülteci İsviçreden, Almanya üzerinden Rusyaya ulaştı.

Rusyadaki Ekim devrimini kutlamak için İsviçrede 15 Kasım 1917 yapılan toplantılarda iki silah fabrikasına karşı eylemler ile imalat durduruldu. Mütakip 2 gün boyunca göstericiler polis ve asker arasındaki sokak çatışmalarında 4 kişi öldü. 1918 Mart ayında aç insanlar tarafından Bellinzona süt merkezi yağma edildi. 8 Temmuz 1918 tarihinde Biel şehrinde aç insanların gösterisinde bir genç, ordu birlikleri tarafından vuruldu. Ordunun bu gösterilerde hükümet tarafından vatandaşın karşısına çıkarılmasının illegal olduğu sonradan ilan edildi.

1919

Savaş sonrası sağcı federal hükümet işçi hareketinin taleplerinin çoğunu içeren sosyal reformlar yaptı. Mesela haftalık çalışma süresini 48 saate indirdi. En güçlü parti Liberallere en çok milletvekili çıkaran eski seçim sisteminden nispi seçim sistemine geçişi ile hükümetteki liberallerin hükümranlığı azalıp, sosyalistlerin milletvekillerinin artmasına sebep oldu. Buna rağmen SP hükümete muhalif bir parti programı ilan ederek, sağcı demokratik devlet düzenine karşı konumladı kendisini. Radikalleşmesine rağmen SP bölünmeyi önleyemedi. Radikal sosyalistler ve İsviçre Komünist Partisi ayrıldı. Tepki olarak burjuva hükümet partileri 'Sağ Bloku'nu kurarak SP'yi federal seviyede izole etti.

1939

Bir önceki dünya savaşından ders çıkaran Federal Hükümet ikinci Cihan Harbinde Sosyal Yükü hafifletmek için askere alınan erkeklerin maaşları yerine geçecek bir sigorta kurdu. Bu sebeple bir önceki savaş dönemindeki sosyal karışıklıklar 2. cihan harbinde aynı seviyede yaşanmadı. Dünya savaşının en şiddetli döneminde 1943 yılında SP Federal Mecliste 56 milletvekili ile en büyük fraksiyonu kurdu. Buna mütakip Ernst Nobs'un bakan olarak hükümete girmesi ile SP'nin İsviçre parti sistemine entegrasyonu gerçekleşti.

Bu haber toplam 33173 defa okunmuştur

HABERE YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
2 Yorum